Doe-het-zelf orang-oetans

We ontdekken steeds meer over dieren die ‘gereedschappen’ gebruiken in hun dagelijkse leven. Dieren die in een groep leven, kunnen dit soort vaardigheden van elkaar leren en aan elkaar doorgeven. Wetenschappers noemen dit fenomeen ‘culturele overdracht’.

Het eerste gedocumenteerde geval van wilde orang-oetans die gereedschappen maakten en gebruikten stamt uit 1996, en dit betrof een populatie orang-oetans in Indonesië. Ze gebruikten zelfgefabriceerde gereedschappen om insecten of zaden mee los te peuteren.

Wetenschappers vervolgden hun studie door te kijken hoe het gebruik van gereedschappen onderling verschilde tussen groepen orang-oetans die in verschillende regio’s leefden. Ze vergeleken zes groepen uit zes verschillende gebieden. Het bleek dat de populaties er verschillende gewoonten op nahielden en dat de verschillen tussen de gebieden die het verst uit elkaar lagen het grootst waren. Orang-oetans die in grotere groepen leefden en dus sociaal gezien toleranter waren gebruikten meer gereedschappen dan geïsoleerde groepen.

Dit onderzoeksmateriaal leek erop te wijzen dat gedragsverschillen cultureel bepaald waren. Ten eerste omdat de verschillen groter waren naarmate de groepen verder uit elkaar leefden en ten tweede omdat er meer gereedschappen werden gebruikt in een groep naarmate de groep socialer ingesteld was. Dus sociaal contact bevordert culturele overdracht.

In dit filmpje is te zien hoe orang-oetangs in een opvangcentrum het gedrag van mensen kopiëren door ze te observeren. Ze hebben geleerd hoe ze moeten kanoën, schilderen, zich met zeep moeten wassen en zelfs hoe ze een zaag moeten gebruiken!



Orang-oetans zijn fascinerende dieren, maar ze worden helaas bedreigd. Hun natuurlijk habitat, het regenwoud, wordt met de dag kleiner, omdat er nog steeds veel gekapt wordt ten behoeve van de hout- en landbouwsector (denk bijvoorbeeld aan palmolieplantages, palmolie wordt in veel producten over de hele wereld verwerkt). U kunt ervoor kiezen om producten te kopen waar geen palmolie in zit verwerkt. Sommige producenten gebruiken ook duurzaam geproduceerde palmolie.

Met dank aan het Tasikoki Wildlife Rescue Centre voor de foto's

Bronnen:
van Schaik C.P., Fox,E.A., Sitompul AF. (1996). Manufacture and use of tools in wild Sumatran orangutans – implications or human evolution. Naturwissenschaften 83: 186-188.

van Schaik C.P., Knott C.D., (2001) Geographic variation in tool use on Neesia fruits in orangutans. American Journal of Physical Anthropology 114:331-342

van Schaik C.P., van Noordwijk M.A., Wich, S.A. (2006) Innovation in wild Bornean orangutans (Pongo pygmaeus wurmbii). Behaviour 143: 839-876

van Schaik C.P., Ancrenaz M., Borgen G., Galdikas B., Knott C.D., Singleton I., Suzuki A., Utami S.S., Merrill M. (2003). Orangutan cultures and the evolution of material culture. Science 299: 102-105